Temat, jaki zamierzam poruszyć w niniejszej pracy, wydawać się może zupełnie pozbawiony sensu. Bo co wspólnego może mieć Kościół Katolicki – największe chrześcijańskie wyznanie na świecie, posiadające tak bogatą historię – z ruchem religijnym istniejącym niewiele ponad 100 lat i postrzeganym jako sektę? A jednak, przy dokładnej analizie można zaobserwować istotne podobieństwa w strukturze władzy obu systemów, których implikacje są daleko idące. Zamierzam wykazać, że zwłaszcza Świadkowie Jehowy przez strukturę władzy wywierają destrukcyjny wpływ na ludzi i bardziej przyczyniają się do zniewalania ich, niż kierowania ku wolności chrześcijańskiej, którą przepełniony jest cały Nowy Testament.
Zdaję sobie jednak sprawę z faktu, że zadanie, którego się podejmuję jest wielowątkowe i poruszenie ich wszystkich zdecydowanie przekracza rozmiary tej pracy. Skoncentruję się zatem na tym elemencie owej struktury władzy, który ma wpływ na kształtowanie postaw. Nie poruszę natomiast kwestii „instytucjonalnych” (tzn. tych, które dotyczą ośrodków władzy i wzajemnego ich powiązania) funkcjonujących na każdym szczeblu pionowej struktury władzy, która występuje zarówno w Kościele Katolickim, jak i u Świadków Jehowy. Ograniczę się wyłącznie do kwestii dotyczących wykładni Pisma, które Kościół Katolicki (przez Magisterium Kościoła) i Świadkowie Jehowy (za pośrednictwem Ciała Kierowniczego) podają swym wyznawcom do wierzenia.
Najbardziej fundamentalne w tym zagadnieniu jest to, co dotyczy możliwości (a raczej niemożliwości) samodzielnego interpretowania Biblii przez wyznawców zarówno katolicyzmu, jak i Świadków Jehowy. W gruncie rzeczy sprawa wygląda tak: obowiązkiem każdego wiernego jest zaakceptowanie nauki, którą podaje owa duchowa władza. Nie ma też możliwości sprzeciwienia się jej lub wyrażania innej opinii. Każdą próbę niezależnego myślenia się piętnuje i w wielu przypadkach, za brak prawowierności stosuje się ekskomunikę (bywało tak w historii, że ci którzy mieli odwagę myśleć inaczej, płonęli na stosach). We współczesnym katolicyzmie, w przeciwieństwie do Świadków Jehowy, jest jednak znacznie większa doza wolności w odczytywaniu Biblii przez teologów. W przeciwieństwie do tego świadkowie Jehowy muszą się zgadzać z całokształtem nauk podawanych przez Ciało Kierownicze.
Zastanawiające jest, jaki mechanizm mógł spowodować powstanie tych struktur władzy. Proces jest bardzo złożony. Upraszczając jednak można stwierdzić, że niewłaściwa interpretacja jednego tekstu NT (i kilku paralelnych) stała się przyczynkiem do powstania struktury władzy, która ogarnęła swym zasięgiem ogromne rzesze ludzi. W wypadku katolicyzmu jest to tekst Mat. 16:18, a w wypadku Świadków Jehowy chodzi o werset z Mat. 24:45-471.
W kolejnych akapitach przytoczę ze źródeł najbardziej autorytatywnych zarówno dla katolików, jak i świadków Jehowy, informacje dotyczące biblijnych (ich zdaniem) podstaw funkcjonowania hierarchicznej struktury władzy. W pierwszym przypadku będą to cytaty z dokumentów Soboru Watykańskiego II z Konstytucji dogmatycznej „O Kościele” r. III: „O hierarchicznym ustroju Kościoła a w szczególności o episkopacie”. Natomiast w drugim przypadku będzie to książka „Zorganizowani do pełnienia naszej służby”, która jest wewnętrznym podręcznikiem, tzn. adresowanym do samych świadków Jehowy. Cytaty z owych źródeł poprzedzą teksty biblijne, które stanowią fundament doktrynalny obydwu systemów władzy. Proszę zwrócić szczególną uwagę na sposób interpretacji tych tekstów w cytowanych dokumentach.
Kościół Katolicki.
Mat. 16:16-19: „Jezus zapytał ich: A wy za kogo Mnie uważacie? Odpowiedział Szymon Piotr: Ty jesteś Mesjasz, Syn Boga żywego. Na to Jezus mu rzekł: Błogosławiony jesteś, Szymonie, synu Jony. Albowiem nie objawiły ci tego ciało i krew, lecz Ojciec mój, który jest w niebie. Otóż i Ja tobie powiadam: Ty jesteś Piotr czyli Skała, i na tej Skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą. I tobie dam klucze królestwa niebieskiego; cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie”.
“Obecny Sobór święty, idąc w ślady pierwszego Soboru Watykańskiego, zgodnie z nim poucza i oświadcza, że Jezus Chrystus, Pasterz wiekuisty, założył Kościół, posławszy Apostołów, tak jak sam został posłany przez Ojca (por. J 20, 21); chciał też, aby ich następcy, mianowicie biskupi, byli w Kościele Jego pasterzami aż do skończenia świata. Żeby zaś episkopat był jedyny i niepodzielny, postawił nad innymi Apostołami świętego Piotra i w nim ustanowił trwałą i widzialną zasadę i fundament jedności i wspólnoty (communio). Tę naukę o ustanowieniu, wiecznej trwałości, znaczeniu i naturze świętego prymatu Biskupa Rzymskiego i o jego nieomylnym urzędzie nauczycielskim Sobór święty na nowo wszystkim wiernym do wierzenia podaje, a kontynuując rozpoczęte dzieło, postanawia wszem wobec przedstawić i ogłosić naukę o biskupach, następcach Apostołów, którzy wraz z następcą Piotra, Namiestnikiem Chrystusowym, i widzialną Głową całego Kościoła, zarządzają domem Boga żywego (…) Głosząc zaś wszędzie Ewangelię (por. Mk 16, 20), przyjmowaną przez słuchających dzięki działaniu Ducha Świętego, gromadzą Apostołowie Kościół powszechny, który Pan założył w Apostołach i zbudował na świętym Piotrze, pierwszym wśród Apostołów, a sam Jezus Chrystus jest tej budowli kamieniem węgielnym (por. Obj 21, 14; Mt 16, 18; Ef 2, 20)”2
„Biskupi tedy wraz z pomocnikami swymi, kapłanami i diakonami, objęli posługiwanie duchowne we wspólnocie, stając w zastępstwie Boga na czele trzody, której są pasterzami, jako nauczyciele, jako kapłani świętego kultu, jako sprawujący rządy duchowe. Tak samo zaś jak trwa nieprzerwanie urząd (munus) powierzony przez Pana indywidualnie Piotrowi, pierwszemu z Apostołów, i mający być przekazywanym jego następcom, tak też nieprzerwanie trwa w Kościele urząd Apostołów — pasterzowanie Kościołowi — mający być bez przerwy sprawowany przez poświęcony stan biskupi. Toteż Sobór święty poucza, że biskupi z ustanowienia Bożego stali się następcami Apostołów, jako pasterze Kościoła; kto tedy ich słucha, słucha Chrystusa, a kto nimi gardzi, Chrystusem gardzi i Tym, który posłał Chrystusa (por. Łk 10, 16) (…) Zatem w osobach biskupów, których pomocnikami są kapłani, obecny jest wśród wiernych Pan Jezus Chrystus, Kapłan Najwyższy. Siedząc bowiem po prawicy Ojca, przebywa równocześnie w zgromadzeniu swoich biskupów i za pośrednictwem przede wszystkim ich zaszczytnej służby słowo Boże głosi wszystkim narodom, a wiernym udziela sakramentów wiary”3.
„Sakra biskupia wraz z urzędową funkcją uświęcania przynosi również funkcję nauczania i rządzenia; funkcje te jednak z natury swojej mogą być wykonywane tylko w hierarchicznej wspólnocie (communio) z Głową Kolegium i z jego członkami (…) Kolegium albo ciało biskupie posiada władzę autorytatywną jedynie wtedy, gdy się je bierze łącznie z Biskupem Rzymskim, następcą Piotra, jako jego głową, i gdy nienaruszoną zostaje władza zwierzchnia tego ostatniego nad wszystkimi, zarówno Pasterzami, jak wiernymi. Albowiem Biskup Rzymski z racji swego urzędu, mianowicie urzędu Zastępcy Chrystusa i Pasterza całego Kościoła, ma pełną, najwyższą i powszechną władzę nad Kościołem i władzę tę zawsze ma prawo wykonywać w sposób nieskrępowany. Stan zaś biskupi, który jest następcą Kolegium Apostolskiego w nauczycielstwie i w rządzeniu pasterskim, co więcej, w którym trwa nieprzerwanie ciało apostolskie, stanowi również razem z głową swoją, Biskupem Rzymskim, a nigdy bez niego, podmiot najwyższej i pełnej władzy nad całym Kościołem; władza ta jednak może być wykonywana nie inaczej jak tylko za zgodą Biskupa Rzymskiego. Jednego tylko Piotra wyznaczył Pan na Opokę i Klucznika Kościoła (por. Mt 16, 18-19) i jego tylko ustanowił Pasterzem całej swojej trzody (por. J 21, 15nn), wiadomo zaś, że ów dar związywania i rozwiązywania, dany Piotrowi (por. Mt 16, 19), udzielony został także Kolegium Apostołów pozostającemu w łączności z Głową swoją (Mt 18, 18; 28, 16-20). Kolegium to jako złożone z wielu jednostek wyraża rozmaitość i powszechność Ludu Bożego, jako zaś zgromadzone pod jedną Głową wyraża jedność trzody Chrystusowej”4.
„Ta nieomylność, w którą Boski Odkupiciel zechciał wyposażyć Kościół swój w określaniu nauki wiary lub obyczajów, ma taki zakres, jak i depozyt boskiego Objawienia, który ma być ze czcią przechowywany i wiernie wykładany. Nieomylnością tą z tytułu swego urzędu cieszy się Biskup Rzymski, Głowa Kolegium Biskupiego, gdy jako najwyższy pasterz i nauczyciel wszystkich wiernych Chrystusowych, który braci swych umacnia w wierze (por. Łk 22, 32), ogłasza definitywnym aktem naukę dotyczącą wiary i obyczajów. Toteż orzeczenia jego słusznie zwane są nienaruszalnymi same z siebie, a nie na mocy zgody Kościoła, jako że ogłoszone zostały z pomocą Ducha Świętego przyrzeczoną mu w osobie św. Piotra i dlatego nie potrzebuje niczyjej aprobaty ani nie dopuszczają odwoływania się do niczyjego sądu. Wówczas bowiem Biskup Rzymski nie wyraża sądu jako osoba prywatna, lecz jako najwyższy nauczyciel Kościoła powszechnego, któremu przysługuje w szczególniejszy sposób charyzmat nieomylności samego Kościoła, wykłada naukę wiary katolickiej lub bierze ją w obronę. Nieomylność obiecana Kościołowi przysługuje także Kolegium Biskupiemu, gdy wraz z Następcą Piotra sprawuje ono najwyższy urząd nauczycielski. Orzeczeniom tym nie może nigdy zabraknąć zgody Kościoła, a to z powodu działania jednego i tego samego Ducha Świętego, dzięki któremu to działaniu cała trzoda Chrystusowa utrzymuje się w jedności wiary i czyni w niej postępy”5.
Świadkowie Jehowy
Mateusza 24:45-47: „Któż jest tym sługą wiernym i roztropnym, którego pan ustanowił nad swoją służbą, żeby na czas rozdał jej żywność? Szczęśliwy ów sługa, którego pan, gdy wróci, zastanie przy tej czynności. Zaprawdę, powiadam wam: Postawi go nad całym swoim mieniem”.
„Niezbędnym warunkiem dokładnego pełnienia naszej służby jest podporządkowanie się Bogu, Najwyższemu Władcy wszechświata. Konieczne jest też uznawanie Jego Syna za głowę zboru chrześcijańskiego. Prócz tego ważne jest przestrzeganie zasady względnego podporządkowania się w innych dziedzinach życia (…) Chcąc być odpowiednio podporządkowanym, trzeba uznawać zasadę zwierzchnictwa, którą apostoł przedstawił zwięźle w 1 Koryntian 11:3 „Chciałbym jednak, żebyście wiedzieli, iż głową każdego mężczyzny jest Chrystus, z kolei głową niewiasty jest mężczyzna, zaś głową Chrystusa jest Bóg”. Z tego wynika, że w tym ustanowionym przez Jehowę porządku wszyscy oprócz Niego podlegają władzy zwierzchniej”6.
„Podobnie [do zborów w I wieku] zorganizowane są wszystkie dzisiejsze zbory Świadków Jehowy. Wspólnie tworzą zjednoczony zbór ogólnoświatowy, którego trzon stanowią ludzie namaszczeni duchem świętym7 (Zach. 8:23) (…) Jedność jest zachowywana dzięki lojalnemu uznawania zwierzchnictwa Chrystusa oraz podporządkowaniu się „niewolnikowi wiernemu i rozumnemu”, organizacyjnemu kanałowi informacyjnemu.
Do czego Pan wyznaczył tego „niewolnika”? Jezus powiedział, że „niewolnik” ma rozdawać pokarm duchowy na czas słuszny oraz troszczyć się o całą jego „majętność” – o ziemskie sprawy Królestwa (Mat. 24: 45-47; Łuk. 12:42-44). Współczesny ‘wierny niewolnik’ nie jest pojedynczym chrześcijaninem, tylko żyjącym jeszcze na ziemi ostatkiem zbiorowego ciała namaszczonych naśladowców Chrystusa. Członkowie tego ostatka należą do Izraela duchowego, namaszczonego zboru Bożego (Gal. 6:16; por. Izajasza 43:10, Biblia gdańska). Ten ostatek wiernie wywiązuje się z obowiązków „niewolnika” w obecnym czasie końca, przewodzi w głoszeniu „tej dobrej nowiny o Królestwie” po całej ziemi i dostarczając domownikom wiary duchowego pokarmu na czas słuszny (Mat. 24:14) (…)
Chcąc sprostać rozdawaniu pokarmu duchowego we właściwym czasie i dopilnować, by dobra nowina o Królestwie była głoszona, zanim nadejdzie koniec, pozostający na ziemi ostatek, jako klasa „niewolnika wiernego i rozumnego”, powołuje do istnienia pewne organy wykonawcze, czyli osoby prawne. Zorganizowanie przez ‘wiernego niewolnika’ w różnych krajach prawnie uznawanych korporacji okazało się rozsądne. Te korporacje religijne mają drukarnie i korzystają z nich do wydawania i rozprowadzania po całej ziemi Biblii i publikacji biblijnych, przydatnych w służbie Królestwa (…) Nowożytne Ciało Kierownicze Świadków Jehowy posługuje się tymi i jeszcze innymi korporacjami prawnymi, by ułatwić głoszenie dobrej nowiny po całej ziemi i troszczyć się o zaspokajanie potrzeb duchowych całego zboru we wszystkich rejonach świata (…) Wszędzie gdzie powstaje oddział, zostaje zamianowany [oczywiście przez Ciało Kierownicze] Komitet Oddziału, złożony przynajmniej z trzech starszych, pełniących różne obowiązki związane z nadzorowaniem działalności w kraju, czy w krajach podlegających kompetencji danego oddziału (…)
Zbory powstające pod nadzorem poszczególnych oddziałów, tworzą obwody, a kilka obwodów składa się na okręg (…) Do usługiwania poszczególnym zborom w obwodzie zostaje zamianowany nadzorca obwodu. Nadzorcy okręgu natomiast wizytują obwody (…). Wszyscy członkowie organizacji akceptują Boży sposób teokratycznego sprawowania zwierzchnictwa. Zbory uznają i wprowadzają w czyn postanowienia Ciała Kierowniczego, które podejmuje decyzje organizacyjne dla dobra ogółu, i podporządkowują się kierownictwu. Uznają też ustanowionych starszych, którzy służą jako nadzorcy w oddziałach, okręgach, obwodach i zborach. Oczekują pokarmu duchowego na czas słuszny od „niewolnika wiernego i rozumnego” )Mat. 24:45-47). Z kolei ‘wierny niewolnik’, to znaczy ostatek i jego Ciało Kierownicze, ściśle poddają się przewodnictwu Chrystusa, trzymają się zasad biblijnych i podporządkowują kierownictwu ducha świętego. Ponieważ wszyscy współpracują ze sobą w jedności, więc wyniki są takie, jakie osiągały zbory w I wieku. W Dziejach Apostolskich 16:5 czytamy: „Dlatego też zbory dalej utwierdzały się w wierze i z dnia na dzień pomnażały się liczebnie”8.
Porównanie
Gołym okiem widać podobieństwa w fundamentalnych założeniach obydwu systemów. Na czele każdego z nich stoi („z ustanowienia Bożego”) instytucja (papież i kolegium biskupów lub „niewolnik wierny i rozumny” i Ciało Kierownicze), która w nieomylny sposób interpretuje Słowo Boże i wymaga od wiernych bezwzględnego posłuszeństwa. Krytyczna postawa wobec tego ośrodka władzy odbierana jest jako bunt przeciw Bogu – inicjatora tego stanu rzeczy.
Wspólny jest też cel, jaki przyświeca obu systemom: budowanie królestwa Bożego na ziemi. W doktrynie katolickiej kościół stanowi w pewnym sensie wyraz królestwa Bożego na ziemi, natomiast u Świadków Jehowy, Organizacja zgromadza w swoich szeregach tzw. „wielką rzeszę drugich owiec”, mających stanowić fundament ‘nowej ziemi’, która nastanie po przyjściu królestwa Bożego. Dlatego tak wielką wagę przywiązuje się do budowania struktur hierarchicznych i materialnego zaplecza dla działalności. W obrębie tych struktur przygotowuje się miejsce dla wiernych, którzy mają przyczyniać do dalszego rozprzestrzeniania Królestwa Bożego i zgromadzenia ludzi do Organizacji (Kościoła), w której mogą zostać zbawieni9.
Odmienne jednak metody stosuje się, by utrzymać ludzi w zasięgu oddziaływania władzy. Wydaje mi się, że w kościele katolickim ową funkcje pełnią między innymi sakramenty, jako środki łaski. Ponieważ większość z nich musi udzielać kapłan, więc jest to prosta droga do skupienia wokół niego wspólnoty, która uczestniczy w sakramentach. Nie wymaga to specjalnej edukacji od wiernych. Poziom nauczania na lekcjach religii najczęściej również pozostawia wiele do życzenia. Bycie katolikiem nie wymaga też zbyt wielu poświęceń. Wystarczy kultywować święta, uczestniczyć w liturgii mszy świętej i raz do roku się wyspowiadać. Ogromny nacisk położony jest na obrzędowość. Skutek jest taki, że katolicyzm skupia miliony biernych ludzi, którzy bardziej nauczeni są praktykowania obrzędów, niż rozumienia podstaw swej wiary. W swojej 20 letniej działalności kaznodziejskiej w różnych rejonach naszego kraju miałem okazje przekonać się o bardzo niskim poziomie edukacji religijnej Polaków, którzy w większości są katolikami. Niezwykle rzadko mogłem spotkać osobę, która była w stanie podjąć partnerski dialog w najbardziej nawet podstawowych tematach.
U Świadków Jehowy natomiast, stosuje się wyrafinowaną psychomanipulację. Polega ona na precyzyjnym mechanizmie komunikowania wytycznych od Ciała Kierowniczego (złożonego z kilkunastu osób) skierowanych do wszystkich Świadków Jehowy rozproszonych na całym globie. Polega to na ujednoliconym programie nauczania. Schemat wszystkich zebrań zborowych na całym świecie wygląda identycznie. Na przykład „Studium Strażnicy” – najważniejsza część ‘duchowego pokarmu na czas słuszny’ otrzymywanego od ‘wiernego niewolnika’ – które odbywa się na ogół w niedziele, wygląda następująco: lektor czyta kolejno akapity z wybranego artykułu „Strażnicy”, po czym prowadzący zadaje pytanie do tego materiału, następnie padają odpowiedzi z sali. W ten sposób, w tym samym czasie, wszyscy świadkowie na całym świecie komunikują te same treści – materiał zredagowany przez komitet Ciała Kierowniczego. Ponieważ czyni się to regularnie trzy razy w tygodniu, potem komunikuje się to podczas tzw. pracy polowej, czyli głoszenia dobrej nowiny, nie dziwi, że świadkowie oddają się temu bez reszty w przekonaniu, że poznali jedyną słuszną prawdę10.
Jakkolwiek inne są metody oddziaływania, skutek jest podobny – zgromadzenie ludzi wokół charyzmatycznych przywódców, którzy na mocy „Bożego ustanowienia” stanęli na czele widzialnej organizacji, poprzez którą Bóg realizuje plan zbawienia ludzkości. Tylko w obrębie tego systemu możliwe jest zbawienie. W kościele katolickim wyraża się to w znanym sformułowaniu: „poza kościołem nie ma zbawienia”. Natomiast u Świadków Jehowy funkcjonuje przeświadczenie, że Organizacja stanowi odpowiednik arki Noego, gdzie można ocaleć w Armagedonie – wojnie Bożej , która na wzór potopu zniszczy obecny świat. Na jego gruzach Bóg ustanowi „nowy świat”, w którym zamieszkają ocaleni z Armagedonu dzięki przebywaniu w duchowej arce, czyli organizacji Bożej. To oni maja stanowić fundament nowej ziemi inicjującej Tysiącletnie Królestwo.
Podsumowując wypada stwierdzić, że oba systemy – obie struktury wladzy – powstały i funkcjonują poprzez nadinterpretację tekstów biblijnych. Chociaż wiele różni Świadków Jehowy i Kościół Katolicki, to w tym względzie zdają się mieć bardzo podobny punkt widzenia. Jestem przekonany, że obie strony nie zechcą zgodzić się z takim ujęciem zagadnienia, ale taka jest moim zdaniem wymowa faktów.
Na koniec chciałbym przytoczyć fragment z art. “O nas”, zamieszczonego na niniejszej stronie: “religia (czy religijność) prawdziwa dot. postawy jednostki ponownie narodzonej i żyjącej na co dzień z Bogiem. Np. w Jak.1:27 jest ukazana pobożność jednostki, jako dowód prawdziwości jego religii. Taką religie możemy praktykować w różnych chrześcijańskich wspólnotach. Natomiast “prawda jest w Jezusie” i żadna denominacja nie ma prawa zawłaszczać sobie szczególnego prawa do posiadania prawdy. Wszyscy jesteśmy “w drodze” i tyle z owej prawdy możemy pojąć, ile nam z Bożej łaski zostanie objawione. Nie ma takiego znaczenia przynależność denomicyjna, choć spotykanie się razem z lokalną wspólnotą ma głęboki sens – zbór tworzy klimat do wzrostu duchowego – Ef. 4. Zresztą istnienie zborów chrześcijańskich jest Bożym postanowieniem dla naszego dobra. Jaki to ma być zbór? Warto odwiedzić społeczności w pobliżu miejsca zamieszkania i prosić Boga o kierownictwo w znalezieniu tej, w której będziemy mogli rozwijać się duchowo”. Amen.
Krzysztof Gołębiowski
1 W niniejszej pracy nie podejmę się interpretacji tych tekstów, gdyż nie jest to jej celem. Wspomnę tylko o tym, że w tekście Mat. 16:18 nie ma wzmianki o tzw. sukcesji apostolskiej; Jezus prowadzi tu dialog z Piotrem i tylko jego dotyczą słowa Jezusa. Przenoszenie znaczenia tekstu na następców Piotra jest nadużyciem interpretacyjnym. Natomiast tekst z Mat. 24:45-47 jest przypowieścią omawiającą dobrego i złego sługę, skierowaną do liderów wspólnot chrześcijańskich, ukazującą odpowiedzialność i konsekwencje nadużyć w sprawowaniu swej służby (choć można w niej dostrzec również szersze zastosowanie).
2 Dokumenty Soboru Watykańskiego II Konstytucja dogmatyczna O Kościele rozdział III ak. 18
3 Ibid rozdział III ak. 20
4 Ibid rozdział III ak. 22
5 Ibid rozdział III ak. 25
6 Zorganizowani do pełnienia naszej służby New York 1990 s. 12
7 wg interpretacji świadków są to członkowie kościoła, których liczba jest ograniczona do 144000, z których współcześnie żyje ok. 8000
8 Zorganizowani do pełnienia naszej służby, New York 1990 s. 25-28
9 Jest to zupełnie niebiblijne podejście. Pogląd, który jest mi bliski wyraził T. Zieliński: „Przeto nie można zamknąć zbawienia w jakiejkolwiek strukturze, obrzędzie czy religijnej postawie. Zbawieni mogą być przeto wszędzie, w każdym wyznaniu chrześcijańskim, a także poza nimi – wszędzie, gdzie są ludzie, którzy osobiście i szczerze zawierzyli Jezusowi (…) w sprawie swojego losu doczesnego i ostatecznego. Oni to – wszyscy uczciwi wyznawcy Pana – w konsekwencji tworzą jeden niepodzielny Kościół swojego Zbawiciela, który nie może być zawłaszczony ani przez baptystów ani kogokolwiek innego” – T. Zieliński Baptyzm – kazus radykalnego protestantyzmu – skrypt BST s. 20
10 Jedna z zasad sztuki porozumiewania się mówi, że człowiek oddaje się tym treściom, które komunikuje, niezależnie od ich wartości merytorycznych. Ciało kierownicze Świadków Jehowy wykorzystuje ten prosty mechanizm, zachęcając do komunikowania podczas zebrań zborowych tych treści, które sami opracowują. Bardzo zachęca się świadków do wypowiadania własnymi słowami materiału z publikacji Towarzystwa Strażnica, co jest wyrafinowanym działaniem na podświadomość, a skutek jest taki, że świadkowie oddają się tym treściom w przeświadczeniu, że są prawdziwe i pochodzące od Boga.
Dodaj komentarz
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.